Tom at the Farm (Tom à la ferme) - con người biết nói dối trước khi biết yêu

Bộ phim của đạo diễn trẻ Xavier Dolan vẽ nên một thế giới tiêu điều - ở đó, con người không đủ can đảm đối mặt với sự thật mà chôn vùi nó trong bạo lực và giả dối.

Khi mất đi người mình yêu thương vĩnh viễn, như bản năng ta luôn cố tin rằng người đó sẽ không đi mãi. Trước khi nỗi buồn qua hẳn, ta bám víu vào những mùi hương vương vất hay căn phòng riêng để giữ một bóng hình luôn hiện diện trong tâm trí.

Trong Tom at the Farm, khi bạn trai mình qua đời trong một tai nạn, Tom cố giữ lại ký ức về Guillaume như vậy. Lái xe về nông trại dự đám tang Guillaume, Tom đồng thời mường tượng cuộc sống bạn trai mình từng có trước khi gặp anh ở Montreal.

Nhưng khi tới nơi, ngoài phong cảnh tiêu điều tới bất ngờ, Tom còn bàng hoàng nhận ra bà mẹ Agathe của Guillaume không hề biết về xu hướng cũng như mối quan hệ của con mình với Tom. Người anh trai Francis biết nhưng bắt Tom nói với Agathe Guillaume có một người bạn gái là Sarah – đồng nghiệp ở chỗ làm. Trước lời yêu cầu đầy bạo lực của Francis, Tom đành đồng ý. Tại đám tang, Agathe muốn Tom nói vài lời tiễn biệt Guillaume nhưng vì đè nén tình cảm, Tom từ chối. Francis tức giận và bằng cách nào đó giữ Tom ở lại trang trại.

Từ đây, phim Tom at the Farm như biến vào một đường hầm chật hẹp của những bí mật phơi bày nhưng bị đè nén, những ánh mắt đe dọa của Francis với Tom cùng sự chống chọi yếu đuối của cậu. Trong khi đó, Agathe, người mẹ đầy đau khổ nhưng lại nhắm mắt trước cả những sự vờ vịt trước mặt mình, càng khiến không khí ở trang trại hiu quạnh thêm nghẹn trong tù túng. Căn nhà yên lặng chỉ thỉnh thoảng vang lên tiếng đồ bếp rơi trên mặt bàn, như xoáy sâu thêm vào nỗi đau riêng của mỗi người hiện diện.

Michel Marc Bouchard, tác giả vở kịch Tom at the Farm nguyên tác của phim, đã nói về tác phẩm như một cách nhìn cuộc sống của những người đồng tính, “rất nhiều người biết nói dối trước khi biết yêu”. 

Những lời thoại trong phim gần như luôn luôn là nói dối: Francis nói dối Agathe, Tom phải bịa chuyện để nói về Sarah dù chính anh mới là người được Guillaume yêu, khi Sarah tới thăm nông trại, cô cũng phải nói dối về thân phận mình. Họ thậm chí còn phải “diễn” với bản thân và người xung quanh: Sarah giả vờ là người yêu của Guillaume, Francis với sự hung bạo có phần nào che giấu bản chất yếu đuối phụ thuộc của hắn. . . 

Còn Tom, anh che giấu chính bản thân mình – khi Francis hăm dọa, kéo lê Tom trên đất như một con thú bất lực, cái tôi của Tom cũng biến đi để anh phục tùng y. Tom nhấn chìm con người anh, cả mặt tinh thần lẫn thể xác. Nỗi thương nhớ khiến anh không muốn chỉ bám víu vào những ký ức rồi sẽ trôi đi, Tom muốn giữ lại Guillaume và cách duy nhất có thể là “thay thế” Guillaume ở trang trại, cách duy nhất để anh tin rằng người mình yêu vẫn sống.

Khi ra mắt, Tom at the Farm được so sánh với các tác phẩm của Alfred Hitchcock, cũng bởi phần nhạc phim do Gabriel Yared sáng tác, với chủ đạo đàn dây, rất giống những đoạn dạo ám ảnh do Bernard Herrmann soạn cho bậc thầy phim gay cấn. Nhưng bất ngờ là Xavier Dolan chỉ xem phim của Hitchcock sau khi đã biên tập xong bộ phim thứ tư của mình. 

Sự giống nhau có lẽ bởi Tom at the Farm tập trung vào xây dựng không khí căng thẳng kể cả khi không có diễn viên nào ngoài Xavier Dolan trên màn hình. Những khung hình cận lúc từ trước mặt lúc sau lưng trong khung cảnh yên lặng của đồng quê như nói việc Tom quá bận tâm tới cái chết của Guillaume mà quên rằng thế giới ngoài kia còn nhiều thứ đáng sợ hơn, mà khoảng trống Guillaume chỉ là cánh cửa mở ra tất cả.

Một thủ pháp thú vị trong Tom at the Farm là những chi tiết ngụ ý để mang lại sự ám ảnh cho câu chuyện, điển hình là sự tương tác giữa nhân vật Tom và Francis. Ngoài những câu ngắn hay đe dọa, ngôn ngữ chính của Francis trong phim là sự bạo lực của y. Bộ phim lột tả điều này không phải những lần hắn đánh đập Tom, mà lại là khi hắn xâm nhập vào khoảng không gian riêng của cậu. Khoảng ngăn giữa Tom và Francis là một tấm mành hay cửa mà Francis có thể đạp đổ, xé nát bất cứ lúc nào. 

Nhưng bộ phim nhiều khi né tránh chi tiết bạo lực nhất mà chỉ chiếu hậu quả, khiến các cảnh nói chuyện giữa hai nhân vật nam luôn chứa những nguy hiểm có thể dâng trào mà không rõ mức độ. Không chỉ vậy, màn hình thu hẹp hai lần trong phim khi Tom và Francis có những lần đối diện mạnh mẽ nhất. Chi tiết lạ này khiến các cảnh không chỉ thêm nghẹt thở mà còn đặt dấu hỏi cho bản chất của sự bạo lực: giữa hai khuôn mặt cận kề là lòng căm ghét hay ham muốn?

Chính ham muốn của con người, ham muốn được chia sẻ nỗi buồn, được thể hiện tình yêu, cũng bị chôn sâu, nhường chỗ cho bạo lực như thể chống lại nỗi cồn cào trong chính mỗi người. Phải chăng, khi không thể đối mặt với sự thật, thật dễ dàng để hành hạ người khác hay chính bản thân mình? Có lẽ vì thế mà với Tom hay bao người đồng tính khác, bạo lực sẽ là thứ đeo đẳng họ mãi, như khu trại nhà Guillaume sẽ luôn mang tông màu tang tóc khi không ai trong căn nhà can đảm nói thật với nhau.

Tom at the Farm hòa trộn sự hồi hộp cùng lời thoại đa nghĩa được truyền tải sắc nét bởi những tài năng diễn xuất được chọn cho phim. Pierre-Yves Cardinal (vai Francis) mang lại tính gay cấn cho phim với những hành động bất ngờ đầy hăm dọa, với lối diễn thầm lặng nhưng mạnh mẽ ngoại hình. Nếu sức mạnh của Francis là cơn lốc xoáy, thì Agathe lại như ngọn núi lửa chất chứa những nỗi lòng của người mẹ thương con. Thế giới của Agathe được vẽ ra trên sự giả dối, chực nhấn chìm bà trong nỗi khổ vì sự thật chúng che giấu. Lise Roy đã thể hiện tuyệt vời sự thấu hiểu câm lặng tới thách thức những lời nói dối diễn ra quanh mình qua ánh mắt chịu đựng mạnh mẽ của Agathe. 

Hai diễn viên dệt nên hai tuyến tâm lý luôn xuất hiện kề cạnh để đẩy tuyến truyện trở nên kịch tính hơn. Xuất hiện ít nhưng Évelyne Brochu cũng mang lại Sarah rất đáng nhớ, giảm đi sự căng thẳng trong phim với cách ăn nói cụt lủn hài hước đối lập hoàn toàn với hình tượng người bạn gái thùy mị qua lời kể.

Đảm nhiệm cả vai chính cũng việc viết kịch bản và đạo diễn phim, nhưng Xavier Dolan không khiến bộ phim trở nên một tác phẩm quá cá nhân khi nội tâm của Tom được anh dàn trải thêm trong những tương tác với các nhân vật khác chứ không chỉ tập trung vào hình ảnh mang tính thưởng thức như ở hai tác phẩm đầu tay. Việc bắt tay vào dòng chuyển thể cho thấy vị đạo diễn trẻ đã có những thách thức mới cho bản thân. Tom at the Farm có sự gai góc cùng cách xây dựng kỹ lưỡng, hoàn toàn là một trải nghiệm điện ảnh đáng xem.

Bài đã được đăng trên VnExpress ngày 03/11/2014